Vettvangsferð um Suðurland, 8.-9. ágúst 2018

Skoðaðir voru eftirtaldir virkjunarkostir við Hverfisfljót, Hvítá í Árnessýslu og Ölfusá: 

Virkjunarkostur	# í RÁ2	# í RÁ3	Kynningarefni sem stuðst var við í vettvangsferð
Hverfisfljótsvirkjun	15	R3115A	Skýrsla OS um Hverfisfljótsvirkjun í RÁ3   Minnisblað úr RÁ2 um Hverfisfljótsvirkjun
Kaldbaksvirkjun	-	R3151A	Skýrsla OS um Kaldbaksvirkjun í RÁ3
Haukholtsvirkjun	35	R3135A	Skýrsla OS um Haukholtavirkjun í RÁ3   Minnisblað úr RÁ2 um Haukholtsvirkjun
Vörðufell	36	R3136	Skýrsla OS um Vörðufellsvirkjun í RÁ3   Minnisblað úr RÁ2 um Vörðufellsvirkjun
Hest(-vatns-)virkjun	37	R3137A	Skýrsla OS um Hestvirkjun í RÁ3   Minnisblað úr RÁ2 um Hestvatnsvirkjun
Selfossvirkjun	38	R3138A	Skýrsla OS um Selfossvirkjun í RÁ3   Minnisblað úr RÁ2 um Selfossvirkjun

Þátttakendur:

Nafn	Aðild	Þátttaka
Ása Lovísa Aradóttir	Formaður faghóps 1	Allan tímann
Edda Ruth Hlín Waage	Faghópi 1	Allan tímann
Einar Torfi Finnsson	Faghópi 2	Allan tímann
Elín Líndal	Verkefnisstjórn	Allan tímann
Erla Björk Þorgeirsdóttir	Orkustofnun	Allan tímann
Guðni Guðbergsson	Faghópi 2	Allan tímann
Guðrún A. Sævarsdóttir	Verkefnisstjórn	Allan tímann
Guðrún Pétursdóttir	Formaður verkefnisstjórnar	Allan tímann
Helgi Jóhannesson	Verkefnisstjórn	Allan tímann
Herdís Helga Schopka	Umhverfis- og auðlindaráðuneyti	Allan tímann
Jón S. Ólafsson	Faghópi 1	Allan tímann
Kristján Jónasson	Faghópi 1	Allan tímann
Magnfríður Júlíusdóttir	Faghópi 3	Allan tímann
Magnús Guðmundsson	Verkefnisstjórn, varamaður formanns	Allan tímann
Guðmundur Jóhannesson	Faghópi 2	Allan tímann
Sveinn Runólfsson	Faghópi 2	Allan tímann
Þórgnýr Dýrfjörð	Verkefnisstjórn	Allan tímann
Þóra Ellen Þórhallsdóttir	Verkefnisstjórn	Allan tímann
Arnþór Þ. Árnason	Fjallasýn Rúnars Óskarssonar	Bílstjóri

Leiðarlýsing

8. ágúst 2018

Lagt var af stað frá BSÍ kl. 8 og ekið austur á Selfoss, þar sem Helgi Jóhannesson og Guðmundur Jóhannesson bættust í hópinn.

Hópurinn samankominn á bakka Hvítár á öðrum degi ferðar. Mynd: AÞÁ

Fyrsti viðkomustaður eftir það var Hvolsvöllur, en á leið þangað fræddi Sveinn Runólfsson fyrrum landgræðslustjóri menn um eðli og þróun landgæða á Suðurlandi og helstu ógnir sem að gróðurlendi  hafa stafað vegna sandfoks, flóða og eldgosa. Hann lýsti ástandi landsins um miðbik síðustu aldar og sýndi mörg dæmi um starf og árangur landgræðslu á þessum slóðum. Hann ræddi einnig um mikilvægi góðrar samvinnu við heimamenn og gagnkvæms skilnings á viðkomandi lögum og reglum, og afleiðingum inngripa t.d. í vatnabúskap jarða.

Hádegisverður var snæddur á Kirkjubæjarklaustri og síðan ekið austur og yfir Eldhraun að Laufbalavatni. Þóra Ellen Þórhallsdóttir prófessor í vistfræði sagði þá frá gróðurfari í hraunbreiðum hér á landi og einkum frá gamburmosanum (Racomitrium lanuginosum), sem er algengur á suður- og vesturlandi og sjá má í þykkum breiðum í Eldhrauninu.

Þegar nær dró Laufbalavatni lýsti Erla Björk Þorgeirsdóttir frá Orkustofnun virkjunarhugmyndum í Hverfisfljóti á þessu svæði, þar sem ætlunin er að stífla Hverfisfljót við Löngusker með tveimur stíflum, auk þess að stífla við Laufbalavatn og Bárðarhnúka. Gengið var upp á mela við Laufbalavatn, þaðan sem vel sér yfir og menn glöggvuðu sig á fyrirhuguðu virkjunarsvæði.

Verkefnisstjórn og starfsmaður verkefnisstjórnar við Lambhagafossa í Hverfisfljóti. Mynd: HHS

Á bakaleiðinni var gengið í um hálftíma að Lambhagafossum í Hverfisfljóti, þar sem landeigendur hafa hug á að reisa 9,3MW virkjun, en frummatsskýrsla á umhverfisáhrifum þeirrar virkjunar liggur fyrir. Ljóst er að hún mun rýra til muna vatnsflæði um Lambhagafossa og höfðu menn því áhuga á að skoða þá, þótt fyrirhuguð virkjun sé undir þeirri stærð sem rammaáætlun fjallar um.

Eftir þetta var haldið að Hellishólum í Fljótshlíð, en á leið þangað fræddi Guðmundur Jóhannesson menn ítarlega um landnotkun og stöðu landbúnaðar á Suðurlandi.

Komið var í náttstað um kl 21, kvöldverður snæddur og gengið til náða.

9. ágúst 2018

Morgunverður kl 8 og lagt af stað kl 9.

Þátttakendur virða fyrir sér fyrirhugað stíflustæði Haukholtavirkjunar í Hvítárgljúfrum, rétt neðan við Gullfoss. Mynd: HHS

Fyrsti viðkomustaður var fyrirhugað virkjunarstæði Haukholtavirkjunar í Hvítá, rennslisvirkjunar án miðlunarí Hvítárgljúfrum. Inntaksstíflan er fyrirhuguð við bæinn Haukholt ofan við Brúarhlöð. Erla Björk Þorgeirsdóttir sagði frá virkjunaráformunum og Guðni Guðbergsson, sem er vel kunnugur á þessum slóðum, fræddi menn nánar um staðhætti.

Næst lá leiðin að Vörðufelli þar sem lengi hefur verið uppi hugmynd um að byggja dæluvirkjun sem varaaflsstöð fyrir álverið í Straumsvík eða aðra tímabundna orkuþörf. Uppi á Vörðufelli er stöðuvatn, Úlfsvatn, sem gæti þjónað sem endurfyllanlegt lón fyrir tímabundna orkuframleiðslu með „reversible pump-turbine“ tækni. Farið var yfir virkjunaráformin og skoðað hvar sjáanleg mannvirki yrðu staðsett. Ekki var farið upp á Vörðufell.

Guðni Guðbergsson og Einar Torfi Finnsson virða fyrir sér Hvítá. Vörðufell í fjarska handan árinnar. Mynd: HHS

Þá voru skoðaðar aðstæður við fyrirhugaða Hestvirkjun (sem kemur í stað fyrri hugmynda um Hestvatnsvirkjun, þar sem miðla átti Hvítá í Hestvatn). Nú er um að ræða rennslisvirkjun þar sem Hvítá yrði stífluð við miðja austurhlíð Hestfjalls þar sem stöðvarhúsið yrði, síðan veitt í affallsskurði gegnum fjallið og skilað út við Brunnastaðaflatir. Þannig drægi verulega úr vatnsmagni Hvítár meðfram suðaustur hluta Hestfjalls.

Hestfjall ber við himin, Hvítá í forgrunni. Horft að fyrirhuguðu stíflustæði Hestvirkjunar (vinstra megin í fjallinu á þessari mynd). Mynd: HHS

Að lokum var skoðað fyrirhugað virkjunarsvæði Selfossvirkjunar, þar sem ráðgert er að stífla Ölfusá við fyrirhugaða nýja brú hjá Selfossi, með stöðvarhúsi í sjálfri stíflunni á vestari bakka árinnar. Ljóst er að grunnvatnsborð mundi hækka verulega kringum inntakslónið og mögulega gætu klakastíflur í vorleysingum valdið verulegum flóðum ofan við stífluna.

Hinir mörgu sérfræðingar sem tóku þátt í ferðinni deildu þekkingu sinni og reynslu allan tímann og voru menn sammála um að ferðin hefði verið mjög fræðandi og gagnleg.